Janina Stoksik

---

Życiorys

Janina Stoksik jest córką Jana Stoksika (1904–1985), który był inżynierem geodetą oraz Anieli z domu Pająk (1897–1991). Czas okupacji niemieckiej spędziła z rodziną, w tym z bratem Zbigniewem (1933–1998), w rodzinnych Rzemienowicach, znajdujących się w pobliżu Opatowca. Po zakończeniu II wojny światowej osiedliła się w Krakowie, gdzie zamieszkuje do dziś.

Studiując historię na Uniwersytecie Jagiellońskim, ukończyła ten kierunek w 1958 roku. Jej praca magisterska, dotycząca historii krakowskiego klasztoru Klarysek, została opublikowana już w 1961 roku. W 1975 roku zajmowała się inwentaryzacją cennych zbiorów kartograficznych w Bibliotece Kapitulnej na Wawelu.

Stopień doktora nauk humanistycznych uzyskała w 1983 roku na podstawie pracy pt. „Geometrzy w Małopolsce do końca XVIII wieku”, pod kierunkiem promotorki, prof. Alicji Falniowskiej-Gradowskiej, w Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Przez kilka dziesięcioleci, od 1959 do 1994 roku, pracowała w Archiwum Narodowym w Krakowie, przechodząc z młodszego archiwisty na stanowisko starszego kustosza, a także kierując oddziałami archiwum odpowiedzialnymi za akta staropolskie oraz zbiory kartograficzne.

W 1993 roku została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi, co było wyrazem uznania jej wkładu w dziedzinie archiwistyki. Z okazji jej 90-lecia w 2022 roku w „Krakowskim Roczniku Archiwalnym” ukazały się zarówno biografia Janiny Stoksik, jak również wykaz opracowanych przez nią zespołów archiwalnych oraz bibliografia jej dorobku naukowego.

Działalność naukowa

Janina Stoksik to uznana postać, która ma na swoim koncie ponad 50 publikacji naukowych dotyczących historii Polski XVII i XVIII wieku. Jej prace koncentrują się także na historii geodezji oraz kartografii polskiej z tego okresu, ze szczególnym zwróceniem uwagi na kartografię wielkoskalową. Można tu wymienić rękopisowe, często wielobarwne mapy, które zachowały się w polskich zbiorach archiwalnych, bibliotekach, klasztorach i muzeach, a ich autorami byli głównie geometri z Małopolski.

W swoich badaniach opublikowała również prace dotyczące historii i genezy galicyjskiego katastru gruntowego z połowy XIX wieku, którego powstanie poprzedziło stworzenie map gruntowych oraz opisów do nich metryki józefińskiej pod koniec XVIII wieku i metryki franciszkańskiej na początku XIX wieku. Austriacki kataster gruntowy, który egzystował w połowie XIX wieku, stanowił szczytowe osiągnięcie ówczesnej techniki pomiarowej, znacząco przewyższające działania podejmowane przez inne zaborcze państwa, w tym Prusy i Rosję. Ustalenia katastru galicyjskiego miały zastosowanie na terenach Polski południowej aż do początku drugiej połowy XX wieku.

Janina Stoksik jest również autorką, współautorką i redaktorką licznych opracowań monograficznych dotyczących polskiej geodezji oraz kartografii, jak i historii polskich miast. Dodatkowo zajmuje się edytorstwem źródeł historycznych oraz ważnymi kwestiami związanymi z komputeryzacją zasobów archiwalnych. Ponadto, jest autorką biogramów, w tym również w Polskim Słowniku Biograficznym. Od 1995 roku pełni funkcję stałego recenzenta naukowego i członka komitetu redakcyjnego „Krakowskiego Rocznika Archiwalnego”. Warto dodać, że miała także wkład w recenzje publikowane w czasopiśmie „Archeion”, które jest wydawane przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych.

W 2014 roku miała miejsce promocja jej książki pt. Geometrzy małopolscy do końca XVIII wieku: Z dziejów geodezji i kartografii wielkoskalowej w Polsce, zorganizowana przez Archiwum Narodowe w Krakowie. Publikacja ta oferuje głęboką analizę zasad tworzenia map w Małopolsce, porównując je z innymi istotnymi ośrodkami kartograficznymi dawnej Polski. Zawiera również opis dziejów (1631–1778) uniwersyteckiej katedry geometrii praktycznej, która kształciła geometrów w Krakowie oraz przedstawia historię jej absolwentów.

„Znaczenie tej książki wykracza daleko poza skromny tytuł. Poruszane tu zagadnienia dotykają istotnych kwestii gospodarczych i społecznych Rzeczypospolitej przedrozbiorowej. (…) Posłuży także historykom-regionalistom i miłośnikom „małych ojczyzn”, gdyż zawiera wiele cennych i nieznanych dotąd informacji szczegółowych o fundamentalnym znaczeniu dla dziejów wielu miejscowości.”
Zdzisław Noga w recenzji książki Geometrzy małopolscy…, 2014

Publikacje książkowe

Janina Stoksik jest autorką wielu wartościowych publikacji dotyczących geodezji i kartografii w Polsce. Poniżej przedstawiamy niektóre z jej kluczowych dzieł:

• Geometrzy małopolscy do końca XVIII wieku: Z dziejów geodezji i kartografii wielkoskalowej w Polsce, Kraków: Archiwum Narodowe, 2013, s. 257, ISBN 978-83-927658-7-5. (recenzja, recenzja² s. 231–232),
• Plany i widoki miast z okresu I Rzeczypospolitej w zasobie Archiwum Państwowego w Krakowie i ich twórcy, [w:] Jerzy J. Ostrowski, Paweł E. P. Weszpiński (red.), Z dziejów kartografii. T. XV. Dawna kartografia miast, Warszawa: Instytut Historii Nauki PAN, 2011, s. 161–184, ISBN 978-83-86062-06-5,
• Wielki Kraków – jego powstanie w latach (1902) 1910–1915, [w:] Małgorzata M. Klimas, Bożena B. Lesiak-Przybył (red.), Wielki Kraków. Rozszerzenie granic miasta w latach 1910–1915, 2010, s. 11–36, ISBN 978-83-927658-2-0,
• Dawne plany i widoki Krakowa, [w:] Zdzisław Z. Noga (red.), Atlas historyczny miast polskich. T. 5, Małopolska, 2007, 36–38, 40–43 (także opisy 17 historycznych planów Krakowa), ISBN 978-83-89131-53-9,
• Właściciele Chrzanowa od początku XVII wieku do początku XIX wieku, [w:] – (red.), Chrzanów. Studia z dziejów miasta i regionu do roku 1939, t. I, 1998, s. 113–152, ISBN 978-83-906081-2-9,
• Chrzanów i jego mieszkańcy od początku XVII wieku do początku XIX wieku, [w:] – (red.), Chrzanów. Studia z dziejów miasta i regionu do roku 1939, t. I, 1998, s. 155–182, ISBN 978-83-906081-2-9,
• Siewierz i księstwo siewierskie w XVII i XVIII-wiecznych przekazach kartograficznych, [w:] Feliks F. Kiryk (red.), Siewierz – Czeladź – Koziegłowy. Studia i materiały z dziejów księstwa siewierskiego, Katowice: Muzeum Śląskie, 1994, s. 597–613, ISBN 83-85039-20-1,
• Małopolscy miernicy w XVI-XVII wieku, [w:] Anna A. Izydorczyk, Andrzej A. Wyczański (red.), Społeczeństwo staropolskie: Studia i szkice. T. 4, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986, s. 71–103, ISBN 83-01-06248-7.

---

Oceń: Janina Stoksik

---